معماری و موسیقی

گفتار دوم فصول مشترک معماری و موسیقی‌

1 - اشتراکات و پیوندهای موسیقی و معماری‌:

l درباره اشتراک موسیقی و معماری‌([1]):

- سئوال‌: به نظر شما چرا بین این دو حوزه خلاقه‌، یعنی موسیقی و معماری چنین پیوندی وجود دارد؟

پاسخ‌: برای اینکه معماری به طول کلی فضای سه بعدی است که ما در آن زندگی می‌کنیم‌.

برآمدگیها و تورفتگیها، هم در موسیقی و هم در حوزه هنرهای بصری‌، اهمیت دارند. برخورد درست با نسبتها، در اینجا ضرورت دارد. بهترین معماری باید نه با تزئین‌، بلکه بانسبتها و حجمهای ساده سرو کار داشته باشد. معماری‌، یک هنر بصری است در حوزه هنر بصری اجزاء سازنده‌ای وجود دارد که مرتبط با آن چیزی است که ما حوزه عقلایی اشمی‌خوانیم و در عین حال بخشی از موسیقی نیز هست‌. چه بخواهیم و چه نخواهیم بین معماری و موسیقی پیوند هست‌. این مسئله‌، مبتنی بر ساختارهای ذهنی ماست که در اینهر دو هنر یکی است‌. مثلاً آهنگ سازان از قرینه سازی استفاده می‌کنند که عیناً در معماری هم معقول است‌، اگر ما بخواهیم بخشهای مساوی و قرینه یک مستطیل را بدستآوریم‌، بهترین راه این است که آن را بچرخانیم‌. فقط در چهار جهت است که یک مستطیل می‌تواند چرخانده شود و نه بیش از آن‌، این همان ابتکاری است که در دوران رنسانس درزمینه موسیقی شده است ...

مثال دیگر غرفه فیلیپس است‌.

در طراحی آن غرفه‌، من از اندیشه هایی سود جسته‌ام که از یک قطعه موسیقی ارکستری که در همان زمان داشتم می‌ساختم به وام گرفته‌ام‌. من می‌خواستم فضاهای قابل تغییری‌بیافرینم که مدام می‌توانست با جابه جایی یک خط مستقیم‌، تغییر پیدا کنند.

- سئوال‌: می‌توانید نمونه هایی از اینگونه همگرایی یا تقارن‌، بین الگوهای معماری و موسیقی را که در تاریخ رخ داده مثال بزنید؟

پاسخ‌: بارتوک‌([2]) موسیقی دان نامدار مجاری برای دستیابی به آرمنی‌های خود از «نسبت طلایی‌» استفاده می‌کرد. نسبت طلایی از حوزه عناصر بصری گرفته شده است‌، و عبارت‌از یک نسبت هندسی همراه با خاصیت افزایشی است که هر جزء آن معادل مجموع 2 جزء قبلی است‌.

این نسبت طلایی در معماری از دوران ساختن اهرام مصر تا معابد یونانی‌، بمنزله نوعی تمهید اعجازانگیز برای آفرینش چیزهای زیبا به کار رفته است‌.

l... موسیقیدان فضایی کامل به وجود می‌آورد. شاید معمار نیز بتواند فضای کاملی را در برداشتی معنوی و انتزاعی و مطلق بوجود آورد و البته باید این امر محقق باشد زیرا به‌هر ساختمانی ما نمی‌توانیم معماری عنوان کنیم‌. معماری چیزی است ورای ساختمانهایی که صرفاً برای امور مکانیکی برپا می‌شوند.... باز اضافه کنیم که شما در این اثر (افسانه‌آفرینش‌) به یک «فضا» دست می‌یابید که در آن همه چیز هست‌: هم رنگ هست و هم حرکت‌، هم رابطه‌ها و نسبتهای زمانی - مکانی وجود دارند و هم معنای و مفاهیمی که درلحظه‌های خاصی‌، حالتی معین‌، بوجود می‌آورند.

[1]- برگرفته از مصاحبه با یانیس زناکیس (ماهنامه پیام یونسکو - خرداد 1366)

[2]. Bela Bartok(1881-1949)